Klauzule abuzywne - czym właściwie są?

Gdy planujecie zaskarżyć „frankową” umowę kredytową, podstawą jest odnalezienie w treści umowy tych tajemniczych, złowrogo brzmiących – klauzul abuzywnych. To w zasadzie początek współpracy z prawnikiem. Czym są klauzule abuzywne? Dowiecie się z wpisu.

Są to stworzenia tak tajemnicze, że właściwie żaden człowiek, który nie ma na co dzień do czynienia z umowami albo z wiedzą prawniczą, nie słyszał nawet o ich istnieniu! 😉

To, że konsumenci nie mają pojęcia o klauzulach abuzywnych, jest sytuacją absurdalną… Dlaczego? Ponieważ abuzywne jest to bowiem pojęcie ściśle powiązane z ochroną praw konsumentów, czyli „tych słabszych” uczestników rynku – w porównaniu do  podmiotów profesjonalnych – przedsiębiorców (między innymi banków).

Postaram się rozebrać pojęcie „klauzule abuzywne” i stojącą za nim doktrynę dotyczącą ochrony praw konsumentów na części pierwsze i ukazać Państwu jakże przyjazne i dobroduszne unormowania w rzeczywistości za nimi stoją.

Klauzula abuzywna nie będzie mieć już przed tobą tajemnic:

Klauzula to innymi słowy postanowienie, zastrzeżenie znajdujące się w umowie. Umowa składa się z postanowień (klauzul), ujętych w punkty lub w paragrafy.

Abuzywne to określenie, które ma swoje pochodzenie w łacinie (abusus – nadużycie), a w terminologii prawniczej zastępowane jest określeniem niedozwolone, nieuczciwe.

Klauzule abuzywne są to zatem niedozwolone postanowienia, które znajdują się w umowie.

Co to jednak oznacza w praktyce, że w umowie znajdują się postanowienia niedozwolone?

Klauzule abuzywne – szansa na unieważnienie umowy frankowej

Doktryna prawa, z dużym udziałem prawa unii europejskiej, już od lat 90. budowała to, co dzisiaj możemy nazwać prawem ochrony konsumenta. Prawodawcy unijni dostrzegli, że w obliczu dynamicznie rozwijającego się rynku pewne sfery, w których konsumenci zwyczajowo są słabszą stroną umowy – takie jak rynki finansowe, prawo telekomunikacyjne, umowy deweloperskie, ubezpieczeniowe – dają szerokie pole do nadużyć.

 Oczywistym powodem jest między innymi silniejsza pozycja przedsiębiorcy, jako profesjonalisty w danej dziedzinie, dysponującego zapleczem ekspertów i prawników analizujących z wyprzedzeniem konstrukcję danej umowy. Aby wyrównać te szanse, wprowadzono regulacje, które mówią o tym, że postanowienia, które są abuzywne, nie wiążą konsumenta. Czyli – jeśli w umowie znajdziemy niedozwolone postanowienia, to te postanowienia nas nie obowiązują, nawet jeśli na umowie widnieje nasz podpis.

Jak rozpoznać klauzule abuzywne?

Przykłady takich klauzul abuzywnych wymienione zostały w art. 385^[i] Kodeksu cywilnego (na dole wpisu).

 Jest to katalog przykładowy, ponieważ rynek usług jest dynamiczny i nie byłoby to z korzyścią dla konsumentów, aby lista postanowień niedozwolonych była zamknięta. Co to oznacza?

Jeśli jesteśmy przekonani, że przedsiębiorca „wpuścił nas w maliny” i w naszej umowie znajdują się postanowienia, które są dla nas rażąco niekorzystne, rację naszą musimy wykazać w sądzie.

Jak to zrobić?

Wykazanie w sądzie, że umowa zawiera klauzule abuzywne

Aby sąd stwierdził, że umowa zawiera niekorzystne i niedopuszczalne dla nas zapisy, musimy wykazać, że:

1. W umowie występowaliśmy w charakterze konsumenta;

Pierwsza przesłanka staje się trudnością, np. gdy klient  dokonał zakupu „na firmę”. Ponieważ był to zakup realizowany przez przedsiębiorcę, nie może on skorzystać z ochrony, jaką przewiduje prawo ochrony konsumenta. Na szczęście kwestia ta uległa zmianie:

Od stycznia 2021 r. przedsiębiorca zawierający umowę, która nie posiada dla niego charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności, może być traktowany jak konsument.

• Postanowienia umowy nie były z nami uzgadniane indywidualnie, a jedynie przystąpiliśmy do umowy zaproponowanej nam przez przedsiębiorcę, bez możliwości negocjacji jej zapisów;

Druga przesłanka dotyczy sytuacji kiedy przystępujemy do jakiejś umowy, ale jest to wzorzec przedstawiony nam przez przedsiębiorcę, na którego treść nie mamy wpływu. Możemy jedynie zgodzić się na zawarcie danej umowy lub nie.

• Postanowienia te są sprzeczne z dobrymi obyczajami,
• Postanowienia umowy rażąco naruszają nasze interesy.

Dwie ostatnie przesłanki wymagają szerszej interpretacji i osadzenia w aktualnym orzecznictwie.

Jeśli pojawiają się wątpliwości co do danych postanowień zawartych w umowie, zawsze warto przekonsultować ich brzmienie z prawnikiem i nie godzić się na ich obowiązywanie!

Darmowa analiza twojej umowy

Jeśli Ty również chcesz dowiedzieć się jakie prawa Ci przysługują i jakie masz możliwości w sporze z bankiem wyślij swoją umowę na adres mailowy mojej kancelarii: kontakt@martarosinska.pl – może to być skan lub czytelnie wykonane zdjęcie. Dokonam analizy Twojej umowy nieodpłatnie.

Błąd: Brak formularza kontaktowego.

[i] *Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm.).

Art.  385³.  [Katalog klauzul niedozwolonych]

W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:

1)wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie;

2)wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;

3)wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony;

4)przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;

5)zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;

6)uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju;

7)uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie;

8)uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta;

9)przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy;

10)uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;

11)przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową;

12)wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania;

13)przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy;

14)pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;

15)zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia;

16)nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy;

17)nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego;

18)stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia;

19)przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia;

20)przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy;

21)uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności;

22)przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta;

23)wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.